Özgürlükİçin.com‘un aylık e-dergisinin Mart sayısında yayımlanan yazım:

Özgür Yazılım için Camia Yönetişimi

Dönüp ve yeniden aynı konuya geliyoruz: “Camiası olmayan özgür yazılım eksiktir”. Özgür yazılımlarda programın kaynak kodu kadar ve daha önemli olanın üretim süreci, paylaşımcı geliştirme ve dolayısı ile camia desteği olduğunu da sık sık vurguluyoruz. Şimdi bu camianın ne olduğuna ve nasıl işlediğine eğilelim biraz…

Neden Yönetişim?

Öncelikle “camia” sözcüğüne yoğunlaşalım. TDK sözlüğü topluluk, zümre diyor; oradan da nitelikleri bakımından bir bütün oluşturan kimselerin hepsi tarifine varıyoruz. Nedir bu bütün oluşturacak nitelik? Bir özgür yazılım ürününü kullanmak, yaygınlaştırmaya çalışmak, test etmek, hatalarını bulmak, kodlarını geliştirmek vb. Böyle bakınca aslında içiçe pek çok camiadan söz ettiğimiz çıkıyor ortaya: Kullanıcılar camiası en geniş olanı; bunun içerisinde çeşit çeşit alt camialar var, ortada biryerlerde de geliştirici camiası. Özgür yazılım için bu alt camiaların teker teker ve ana camiasının bütün olarak pek çok önemi var. Bunlar olmayınca özgür yazılım da eksik oluyor.

Camiaların (genelde) birlikte hareket etmeleri de bütün oluşturma koşulunun bir parçası. Neticede ortak bir amaç, bu amacı gerçekleştirmek için üzerinde karar birliğine varılmış bir yöntem ve bu yöntemin hayata geçmiş hali olan bir süreçler bütünü olmalı. Zaten bunları yazdığımız anda da tüm bunların ortaya çıkışını, değişmesini, ortadan kalkmasını içine alan bir yönetişim, yani camia eliyle erkin kullanımı, modeli gereği söz konusu oluyor.

Kimi camialar geçici (ad hoc) yönetişim uygulamaları ile yetinebiliyorlar. Zaten ufak olan camiada karar almak ve uygulamak için bir sistematik gerekmiyor. Ama kimi hallerde kuralların baştan koyulması ve hassasiyetle uygulanması camianın sürdürülebilirliği ve özellikle bütün oluşturan niteliklerinin korunması için başlıbaşına bir gerek haline geliyor. Büyük özgür yazılım projeleri için durum böyle…

Erk Sahibi ve Camia

Böylesi özgür yazılım projeleri genelde camianın yazılı olmayan yönetişim modelleri ile yetin(e)miyor ve erk sahibi bir organ tanımlamak durumunda kalıyor. Linux çekirdeği için iş kolay, erk sahibi Linus Torvalds’ın kendisi; GNU araçları için de kapı gibi Özgür Yazılım Vakfı (FSF). Ama KDE için KDE eV diye (kar amacı gütmeyen) bir şirket var. GNOME için GNOME Vakfı, Mozilla ürünleri (Firefox, Thuınderbird, vb) için Mozilla Vakfı, apache için Apache Vakfı, vb.

Öte yandan aslen bir erk sahibi organ tarafından geliştirilmiş ya da geliştirilmeye başlanmış kimi özgür yazılım ürün ve projelerinde işler biraz daha karmaşık. MySQL AB’nin mysql’i, RedHat’in fedora’sı, Novell’in OpenSuSE’si, Sun’ın OpenOffice.org’u vb. Evet, bunlar da özgür yazılım ürünleri, evet, açık ve paylaşımcı süreçlerle geliştiriliyorlar, evet, isteyen her geliştirici bu ürünlere kod katkısında bulunuyor… Ama erk paylaşılmış durumda değil, şirketin elinde. Özgür yazılım modeli ile tam barışmayan bir model. Alın size lisansın halledemeyeceği bir problem…

İşte bu nedenledir ki özgür yazılım üreten şirketler camiaları için yönetişim modelleri oluşturmaya, ve bunu yaparken de camia ile birlikte çalışmaya çabalıyorlar. Kimi vakıf kurma yollunu deniyor, kimi meclisler oluşturuyor, kimisi camia yöneticileri eliyle nabız tutuyor. Bunu yaparken de, doğal olarak, erki az ya da çok camiası ile paylaşıyor. Bunu göze alamayan şirketler zaten özgür yazılım ürünü üretemiyorlar, ürünlerini açık ve özgür lisanslarla dağıtsalar dahi yaşatamıyorlar. Aynı şey camia ürünlerinde yanlış yönetişim modelleri kullanıldığında da söz konusu oluyor. Fazla merkezci modellere isyan eden camia ya yazılımı çatallıyor (forking) ya da ürüne ilgisini kaybediyor. Yine görüyoruz ki özgür yazılım geliştirmek (hiç!) kolay değil…