Pardus projesi, TÜBİTAK’ın Başbakanlık tarafından bir “ulusal işletim sistemi”nin olurluğunu araştırmak ve projelendirmek ile görevlendirilmesi ardından 2003 yılı sonbaharında UEKAE bünyesinde başlatıldı. UEKAE’ye katılmam da aynı tarihlere denk geliyor, -o zamanlar adı dahi olmayan- Pardus’un özellikle iş geliştirme faaliyetlerini üstlenerek. Pardus’un ilk bir yılı hayli hareketli ve çalkantılı bir dönemdi, iş bir olurluk çalışmasından dağıtım geliştirmeye evrildi, ilk teknik arkadaşlar (sevgili Barış Metin ile sevgili Serdar Hoca) aramıza katıldılar, projeyi tarif etmeye başladık, çeşitli anlaşmazlıklar oluştu, vb…

Yanlış anımsamıyorsam 9 Eylül 2004 günü Pardus projesinin yönetimi ile görevlendirildim. Ben projenin miladını o yakınlara tarihlemeyi tercih ediyorum. Çünkü o aralarda yazarak ve çizerek projenin amacını, hedefini, kaynakları ve kısıtlarını, takvimini ve risklerini belirlemeye başladık. Bir barometre ile projenin nabzını kontrol etmeyi denedik ve teknik ekibi hızla genişlettik. Nitekim Ekim 2004 içerisinde projenin ilk (ve şimdilerde hayli eskimiş, ciddi bir elden geçirme bekleyen) Ana Sözleşmesi’ni hazırladık ve yayımladık. Ardından da hayli yoğun bir çalışma ile Şubat 2005 başında Pardus Çalışan CD ortaya çıktı. Bana sorarsanız Pardus projesi dört yaş civarında ve bir ay kadar sonra da Pardus ürününün dördüncü yaşgününü kutlayacağız.

Pardus’un 2005-2008 arasını kapsayan dört yıllık tarihçesini yazmak bu yazının sınırlarını zorlayacaktır, belki başka bir zamana. Ama şunu ifade edeyim: Bizlerin (en azından benim) beklentilerimizin üzerinde bir başarı ve gelişme kaydettik. Pardus artık Türkiye’nin en büyük özgür yazılım projesi, işletim sistemi pazarında ciddiye alınması gereken bir seçenek ve yavaş yavaş küresel özgür yazılım sahnesine çıkmaya hazırlanan inovatif bir proje. Bunda en büyük pay, tabii ki, geliştirme işini yüklenmiş olan sevgili ekip arkadaşlarımın. Onların fedakar ve kimi zaman insanüstü çabaları ve daha önemlisi Pardus aşkları olmasa bırakın buraları, çok daha azını gerçekleştiremezdik. İkinci büyük teşekkür beş yılı aşkın bir süredir Pardus projesini özkaynakları ile finanse eden UEKAE’ye ve özellikle Enstitü Müdürü sayın Önder Yetiş’e gidiyor. Şimdilerde 18 kişilik bir ekibe ve yıllık 1 milyon ABD dolarına yaklaşan bütçeye sahip olan Pardus onların bize inancı ve güveni sayesinde gerçekleşebildi.

Ben, Pardus’un sözünü ettiğimiz ilk dört yılını “Pardus’un ilk üç yılı” olarak tanımlıyorum, biraz saçma da olsa. Nedeni basit: 2007 yılı ikinci yarısında Pardus’un ilk çizilen hedeflere ulaştığı ve artık vites değiştirmesi gerektiği bariz hale gelince 2008 yılı için daha farklı bir yapılanma ve finansman modeli üzerinde çalışmaya başladık. Çeşitli nedenlerle bu çalışmalarımız olumlu sonuç vermedi. Öngörülerimiz doğrultusunda, 2008 yılı içerisinde, eski yapılanma ve finansman modelimiz ile çok zorlandık. Kimi fırsatları kaçırdık, kimilerini riske attık. Temel işimiz olan dağıtım işinde bile sıkıntılı zamanlar yaşadık. Neyse ki, yine harika ekibimiz sayesinde, Pardus 2008 kazasız belasız çıktı ve sevgili Ekin Meroğlu eli ile gayet sorunsuz bir şekilde ara sürümlerini de veriyor. Ama 2008 Pardus için karanlık bir yıl oldu; ben 2008 yılını saymıyorum bu nedenle 😛

Aynı hesaba göre 2009-2011 yılları “Pardus’un ikinci üç yılı” olacak. Bu dönem için, neyse ki, yeni yapılanma ve finansman modelini hayata geçirebileceğiz gibi duruyor, aman nazar değmesin (pisi info knazar)… Biz de bu ikinci üç yılı biraz daha rahat, yeni heyecan ve ümitlerle planlıyoruz. Planların sürüm ile ilgili teknik kısmını birkaç hafta önce bir e-posta listesinde, farklı bir bağlamda açıklamıştım. Ama belki daha geniş bir kitleye ulaşır ve hem de kayıt düşmüş oluruz düşüncesi ile bir kez da burada yayınlayayım istedim. Önümüzdeki günlerde Pardus’un ikinci üç yılı ile ilgili başka yazılar da yazacağım umarım.

Pardus 2007 şu aralarda sadece güvenlik güncellemelerini alır durumda hemen hemen. Sürümleri oluşturup güncelleme sonrasında bir de ortadan kaldırma sürecini tanımlamak gerekiyor. Bu işi tamamladık gibi, bir-iki ufak rötuş yapıp yayımlayacağız. Sevgili Ekin bu işi üstlenmiş durumda, önümüzdeki günlerde açıklamalarını bekleyin. Özetle eski sürümlerin nasıl sadece güvenlik güncellemesi durumuna geçeceğini ve sonrasında da nasıl dondurulacaklarını yaklaşık bir takvim ile açıklayacağız. Pardus 2007’nin düzgün bir şekilde ölüme gönderdiğimiz ilk sürümümüz olmasını bekliyoruz.

Pardus 2008.2, biliyorsunuz, Ocak 2009 sonunda yayımlanacak. Ardından Pardus 2008 daha çok kurumsal kullanıcıya hitap edecek şekilde bir “kararlı” ve “sadece güvenlik” deposuna evrilmeye başlayacak. Amacımız bir sonraki kurumsal sürüme kadar (bkz. aşağıya) göç yapacak özellikle büyük kurumsal kullanıcıların Pardus 2008’i kullanmaları. Bu amaçla kurumsal yönetim gereklerine yanıt verecek kimi yeni Pardus teknolojileri geliştirmeye başlayacağız önümüzdeki aylarda, özellikle ahenk temelli. Bir yandan da Pardus teknolojilerine Pardus 2009 (yani KDE4) için yapılan iyileştirmeleri Pardus 2008 (yani KDE3) ortamına geri yüklemeye (backport) başlayacağız.

Pardus 2009’un çıkış tarihi, bildiğiniz üzere, Mart-Nisan 2009 olarak açıklandı. Benim tahminim Şubat ortalarında çıkacak bir alfa ve Nisan sonunda çıkacak bir sürüm şeklinde. Doğal olarak KDE4.2 takvimi de belirleyici olacaktır. 2009 da ara sürümler verecek, 2009.1 ve 2009.2 kesin görünüyor. 2009.3’ün varlığı 2010 yolunun nasıl şekilleneceğine bağlı. Benim tercihim 2009.x’lerin yalnızca paket güncelleme içerikli olması yönündeki ama çok büyük olasılıkla çekirdek takımın tercih ve isteği doğrultusunda Pardus teknolojilerine yenilikler de eklenecektir (2007.x ve 2008.x’de olduğu üzere). 2009 için kurumsal bir sürüm düşünülmüyor, çünkü zaten söz konusu evrilme yaklaşık 1 yıla yakın bir zaman anlamına geliyor, bkz. aşağı. Bu konularda sürüm yöneticimiz sevgili Onur Küçük çok daha ayrıntılı duyurular yapacaktır önümüzdeki haftalarda…

Pardus 2010 için hazırlıklar 2009 yazında (ve belki de Pardus 2009 çıkışı ile birlikte) başlayacak ve Pardus 2010 ya 2009 sonlarında, ya da 2010 başlarında yayımlanacak. Ardından geçen 6 aylık sürede de 2010 için bir kurumsal (yukarıda bahsi geçtiği üzere “kararlı” ve “sadece güvenlik” deposu) sürüm oluşturulacak ve 2010 yılı sonu ile 2012 yılı ortası arasında bir zamanda bu kurumsal sürüm 2008 kurumsal sürümünün yerini tümüyle alacak. 2008 kurumsal sürümüne ne şekilde ve ne süre ile destek verile(bile)ceği mevcut kurumsal müşterilerle yapılacak görüşme ve anlaşmalar çerçevesinde belirlenecek.

Pardus 2010 ile birlikte sürüm yönetimini daha değişik bir modele oturtmayı planlıyoruz. Pardus 2009 için Ürün Yöneticiliği görevini üstlenmiş, TÜBİTAK UEKAE dışından ve camiadan bir arkadaşımız, sevgili Selim Ok var. Selim camianın ve kullanıcıların Pardus 2009’da hangi özellikleri görmek istediklerini, hangi hataların kritik görüldüğünü ve daha ğek çok ilintili konuyu derliyor ve sürüm yöneticimiz Onur’a iletiyor. Bu uygulamanın başarısını önümüzdeki aylarda iyice sınayacağız, sürecin oturması için yapılması gerekenleri bulacağız ve iyileştirmelere girişeceğiz. Ama Pardus 2010 için iki ürün yöneticisi kullanmak gibi bir fikir oluştu şimdiden kafamızda. Biri TÜBİTAK UEKAE elemanı, daha çok iş ortaklarımız ve kurumsal kullanıcılarımız aracılığı ile gelen talepleri işleyecek, ismin genelgeçer tanımına daha uygun bir Ürün Yöneticisi. Diğer ise Selim gibi camiadan gelen Ürün Camia Temsilcisi. Bu şekilde Pardus’un hem üretici merkezli (vendor centric), hem de camia merkezli (community centric) hibrit bir yapıya oturması için bir adım daha atmış olacağız.

Belki Pardus’un ikinci üç yılı içerisinde bir zamanda, tahminim 2011 içerisinde diğer yaygın/büyük dağıtımlar gibi 6 aylık (mevcut ortalama 1 yıllık yerine) bir sürüm periyodu belirlemek, uzun süreli destek (bizim “kurumsal” sürüm mealinde) için daha kestirilebilir bir sistematik oluşturmak, camia sürümünü (mevcut “bireysel” ???) ayrı bir yönetişim modeli ile geliştirmeye başlamak, vb konuları düşünmeye ve konuşmaya başlayacağız.

Önümüzdeki yıl geliştirici camiası için de yenilikler getirecek. Bir kısmını sürprizi bozmamak için açıklamıyorum. Ama 2009 yılı içerisinde büyük olasılıkla ekipten bir Camia Yöneticisi belirleyerek geliştiricilerimizin sesinin karar mekanizmasında daha fazla çıkmasını sağlayacağız. Planlanan yönetişim araçlarından birisinde de geliştirici camiasının temsil edilmesi gibi bir fikrimiz var. Önümüzdeki aylarda bu konuda daha fazla şey söyleyebileceğiz.

Oniki saat sonra, benim tanımımla, Pardus’un ikinci üç yılı başlıyor. Sizleri şimdiden bu yolculukta bizlere eşlik etmeye çağırıyoruz…